Cây xạ đen được sử dụng rộng rãi trong đông y với nhiều ứng dụng khác nhau trong các bài thuốc. Nó có thể hỗ trợ điều trị các vấn đề về gan, ung thư và ổn định huyết áp. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, cần nắm vững thông tin và hạn chế nguy cơ phát sinh tác dụng phụ.
Các danh xưng khác: cây xạ đen cuống, cây xạ cái, bách giải, cây Dót, Su bao hou ke shu (tiếng Trung Quốc), đồng triều, bạch vạn hoa, quả nâu, cây ung thư… Tên học: Ehretia asperula Zoll. & Mor. Họ: Vòi voi (Boraginaceae)
MÔ TẢ CÂY XẠ ĐEN
Đặc Điểm
Xạ đen là loại cây bụi trườn có chiều cao tầm 3 đến 5 m, cành non thường có lông mịn, màu nâu xám. Lá thường mọc so le thành từng lá đơn, không có khía răng cưa mà hình bầu dục. Hai mặt của lá có thể nhẵn hoặc có phần lông ở dưới dọc theo gân lá.
Phần hoa của lá thường nhỏ và mọc ở đầu cành với đường kính từ 4 đến 6 cm. Quả của cây xạ đen là quả hạch khi chín có màu cam hoặc màu đỏ với đường kính từ 3 đến 4mm.
Phân bố
Cây xạ đen thường mọc ở những vùng núi có ánh sáng và độ ẩm cao. Thường được tìm thấy tập trung ở các địa phương như Hòa Bình, Ninh Bình, Hà Nam, Quảng Ninh, Gia Lai, và Thừa Thiên Huế.
Bộ phận dùng
Bộ phận được sử dụng của cây bao gồm thân, cành và lá.
Thu hái – sơ chế
Cây xạ đen có thể được thu hoạch vào bất kỳ thời điểm nào trong năm.
Bào chế thuốc
Thường thì các phần của cây xạ đen được cắt thành từng đoạn và sau đó phơi khô.
Bảo quản
Sau khi nguyên liệu đã khô, chúng thường được bảo quản ở nơi khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp và độ ẩm cao, để ngăn ngừa sự hình thành của nấm mốc và giữ cho hiệu quả của thuốc được duy trì.
Thành phần hóa học
Trong thành phần của cây xạ đen có chứa nhiều hoạt chất như tanin, flavonoid, các polyphenol, acid amin, triterpenoid, cyanoglycosid, và đường khử.
VỊ THUỐC XẠ ĐEN
Tính vị
Theo Đông y, xạ đen có vị đắng nhạt và tính hàn.
Quy kinh
Kinh Can.
Tác dụng dược lý và chủ trị
Cây xạ đen có tác dụng chữa ung nhọt, lở loét, rối loạn tiêu hóa, mát huyết, giúp thông kinh và lợi niệu. Nó được sử dụng chuyên dùng để điều trị mất ngủ, viêm gan, vô sinh và có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh ung thư.
Cách dùng và liều lượng
Mỗi ngày, nên dùng từ 15 đến 20g sắc nước để uống hoặc có thể kết hợp với các nguyên liệu khác để tăng hiệu quả điều trị bệnh.
BÀI THUỐC SỬ DỤNG XẠ ĐEN
Từ những ứng dụng của cây xạ đen, đông y có một loạt bài thuốc trị bệnh hiệu quả mà bạn có thể tham khảo và áp dụng, ví dụ:
1/ Hỗ trợ thông kinh, lợi tiểu, giảm nhiệt
- Chuẩn bị: 15g xạ đen, 12g kim ngân hoa
- Dùng các loại thảo dược đã phơi khô và sao vàng xạ đen, sau đó hãm như cách hãm nước chè.
- Uống hết lượng thuốc trong ngày.
2/ Tăng cường hệ miễn dịch, giảm căng thẳng, phòng chống tiểu đường và ung thư
- Chuẩn bị: 15g xạ đen, 15g giảo cổ lam và 15g nấm linh chi
- Dùng tất cả các thành phần trong một thang thuốc và sắc để uống hàng ngày.
3/ Hỗ trợ điều trị ung thư
- Chuẩn bị: 30g xạ đen, 20g cỏ lưỡi rắng và 6g cam thảo dây
- Dùng tất cả các thành phần trong một thang thuốc và hãm trong nước như cách hãm nước chè.
- Uống hết lượng thuốc trong ngày.
4/ Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan
- Chuẩn bị: 50g xạ đen, 30g cà gai leo và 10g mật nhân
- Cho tất cả các thành phần vào một thang thuốc, sau đó nấu trong khoảng 2 lít nước khoảng 15 phút. Lúc này, các chất trong thảo dược sẽ tan vào nước.
- Uống thay nước hàng ngày. Nhớ không để qua đêm.
Ngoài ra, còn nhiều bài thuốc khác được truyền miệng trong dân gian sử dụng cây xạ đen để điều trị bệnh. Bạn có thể tìm hiểu thêm để tận dụng khả năng chữa bệnh của nguyên liệu này.
KIÊNG KỴ
- Tránh sử dụng xạ đen trong trường hợp phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, cũng như tránh sử dụng cho trẻ nhỏ.
- Nếu bệnh nhân có vấn đề về thận khi sử dụng, họ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
- Hạn chế sử dụng nước xạ đen đã để qua đêm để đảm bảo an toàn và hiệu quả của sản phẩm.
